Helena Szoka-Częścik
Sem VI
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Egzamin pisemny z j. polskiego 17.04.2021 :
Dziękuję.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
Temat: Powtórzenie materiału -motywy:rodzina i dom, zdrada- zdrajca.
Temat domu i rodziny zajmuje istotne miejsce w sztuce, ponieważ to są najważniejsze wartości w życiu człowieka. Rodzinny dom daje poczucie bezpieczeństwa, kształtuje osobowość i , jak podkreślają psycholodzy, decyduje o tym, kim będziemy w dorosłym życiu. Rodzina i dom powinny być oazą spokoju i miłości.Niestety w życiu, podobnie jak w literaturze, bywa czasem inaczej.
1. Mitologizowanie domu
Bruno Schulz: Sklepy cynamonowe.
2. Dom jako miejsce dające szczęście i poczucie bezpieczeństwa
M.Rej : Żywot człowieka poczciwego, Jan Kochanowski: Na dom w Czarnolesie, Adam Mickiewicz: Pan Tadeusz, IV cz.Dziadow.
3. Realistyczne i złożone obrazy życia rodzinnego, w których przeważają elementy pozytywne
Aleksander Fredro: $luby panieńskie, Władysław Reymont: Chłopi
4. Negatywne obrazy rodziny, w której panuje
- niesprawiedliwość i zakłamanie
Molier: Świętoszek, Fiodor Dostojewski: Zbrodnia i kara, Zofia Nałkowska: Granica, Witold Gombrowicz: Ferdydurke, Sławomir Mrożek: Tango.
- przemoc i zbrodnia
Sofokles:Antygona, William Szekspir: Hamlet, Juliusz Słowacki: Balladyna, Sofokles: Król Edyp
5. Dom utożsamiany z ojczyzną- motyw często występujący w utworach, które powstawały w czasie trudnym dla Polski, w okresie rozbiorów i drugiej wojny światowej
Adam Mickiewicz: Pan Tadeusz, Konrad Wallenrod, Władysław Broniewski: Bagnet na broń.
6. W literackich przedstawieniach domu szczególne miejsce zajmują Ludzie bezdomni Stefana Żeromskiego, powieść, której tytuł wskazuje na główną problematykę utworu.
Żeromski pokazuje wiele wymiarów bezdomności, a także poszukiwanie domu przez swoich bohaterów.
7. Konteksty
Malarstwo: I.E. Millais: Chrystus w domu rodziców, A. Demokracja: Rodzina artysty
Muzyka: Stanisław Moniuszko: śpiewnik domowy,R.Strauss: Symfonia domowa
Film: Fanny i Aleksander reż. Ingmar Bergman(1982),serial Dom reż. Łomnicki (1980-2000), Dom zły reż. Wojciech Smarzowski (2009).
Filozofia: niemiecki filozof z przełomu XVIII i XIXwieku Georg Wilhelm Friedrich Hegel stworzył koncepcje rodziny uwzględniającą jej miejsce w społeczeństwie. Uważał, że
rodzina jest wspólnotą, której sens nadaje posiadanie dzieci.
Zdrada to jedno z najtrudniejszych doświadczeń w życiu człowieka. Zarówno dla zdradzonego, jak i zdradzającego. Dla pierwszego to bolesne doświadczenie utraty zaufania, dla drugiego wyrzuty sumienia; zdradzać bowiem można tylko kogoś bliskiego, kto nam zaufał i komu się obiecywało wierność. Zdrada nigdy nie pozostaje bez konsekwencji, to zlamanie zasad moralnych i niszczenie samego siebie. Zdradza się ludzi
( rodziców, przyjaciół, kochanków, małżonków), ale też idee i wartości, np.ojczyzne.
Te ostatnie przypadki pokazują niejednoznaczność moralnej oceny zdrady. Dzieje się tak w sytuacjach, kiedy zdrada wykorzystywana jest jako narzędzie walki - do osiągnięcia wyższych celów. Historia stawia przed nami takie postaci, jak Bolesław Piasecki, Aleksander Wielopolski, generał Ryszard Kukliński. W literaturze możemy odnaleźć Konrada Wallenroda - niejednoznaczny portret zdrajcy, który w imię walki o wolność swojej ojczyzny wstępuje do zakonu krzyżackiego. Osiągając cel polityczny, ponosi porażkę w życiu prywatnym. Podwójne życie ma tragiczną konsekwencję - jest nią samobójstwo Konrada. Utwór Mickiewicza stawia wiele pytań, m.in. to, czy w imię dobra można czynić zło?
1. Zdrada Boga
Mitologia - zdetronizowanie Kronosa,Syzyf,. Biblia - bunt aniołów, zdrada Judasza.
2. Zdrada przyjaciół dokonywana w imię zemsty
Adam Mickiewicz: Pan Tadeusz
3. Zdrada dokonywana ze strachu - w systemach totalitarnych
Adam Mickiewicz: III cz.Dziadow, Henryk Sienkiewicz: Krzyżacy, George Orwell: Folwark zwierzęcy, Gustaw Herling-Grudziński: Inny świat
4. Zdrada przyjaciół, rodziny w imię korzyści politycznych - zdobycia
William Szekspir:Makbet, Hamlet; Juliusz Słowacki: Balladyna, George Orwell; Folwark zwierzęcy
5. Zdrada władcy lub wasala
Dzieje Tristana i Izoldy, William Szekspir: Makbet, Hamlet
6. Zdrada ojczyzny
Henryk Sienkiewicz: Trylogia, Adam Mickiewicz: III cz. Dziadów.
7. Zdrada polityczna, dokonywana w imię wyższych celów, postawa wallenrodyczna
Adam Mickiewicz: Konrad Wallenrod
8. Zdrada między kobietą a mężczyzną
- zdrada dokonana
Mitologia: Parys i Helena, małżeńskie zdrady Afrodyty, Dzieje Tristana i Izoldy, Homer: Iliada, Adam Mickiewicz: Świtezianka,Lilie, Bolesław Prus: Lalka, Władysław Reymont: Chłopi, Zofia Nałkowska: Granica, Sławomir Mrożek:Tango.
-zdrada niesłusznie podejrzewana i prowadząca do tragedii
Mitologia : Herakles i Dejanira, William Szekspir: Otello
9. Analiza ludzkich postaw moralnych, szczególności problemu zdrady
N. Machiavelli: Książę, Czesław Miłosz: Zniewolony umysł.
10. Konteksty
Malarstwo:Giotto: Pocałunek Judasza, Leonardo da Vinci: Ostatnia Wieczerza
Muzyka: piosenka Jacka Kaczmarskiego: Rejtan, czyli raport ambasadora
Film: Ojciec Chrystusa reż.F.F. Coppola (1972), Człowiek z marmuru reż . Andrzej Wajda
(1977)
Filozofia: ksiądz Józef Tischner rozpatrywał różne przejawy zła, między innymi zdradę. Wskazywał na ważny aspekt, że zdradzający najczęściej sam został zdradzony albo był o tym przeświadczony. " Co znaczy zdradzić? Znaczy coś więcej niż tylko: nie być wiernym.
Znaczy: najpierw obiecywać wierność, a następnie zdradzić. Wierność domaga się wzajemności".
Temat:Powtórzenie materiału - pielgrzym, tułacz, wędrowiec, emigrant; śmierć.
" o to chodzi jedynie,
By naprzód wciąż iść śmiało,
Bo zawsze się dochodzi
Gdzie indziej, niż się chciało"
Leopold Staff
1. Podróż łączy się z toposem homo viator, czyli człowieka w podróży lub
tułacza. Oddaje on istotę ludzkiej kondycji jako jednostki poszukującej i działającej. Przemieszczając się w przestrzeni, odbywamy podróże realne, których celem jest odkrywanie nowych zakątków świata i poznawanie ludzi. Podróżujemy także w czasie, zdobywając wiedzę o dawnych dziejach. Ale najważniejszą wędrówką jest ta, którą odbywa się nie wychodząc z domu.
To podróż wewnętrzna, w głąb samego siebie, jej celem jest samopoznanie, dotarcie do Boga lub znalezienie odpowiedzi na podstawowe egzystencjalne pytania. Pielgrzym i droga symbolizują ludzkie życie - nieustanne podróżowanie. Na końcu tej drogi jest śmierć. A może początek nowej wędrówki?
2. W okresie romantyzmu ( za sprawą historii Polski i losów pisarzy przebywających na emigracji) popularna była postać pielgrzyma - tułacza,
człowieka pozbawionego ojczyzny i tęskniacego za nią.
Adam Mickiewicz: Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego , Sonety krymskie, Juliusz Słowacki: Kordian,Hymn , Cyprian Kamil Norwid: Moja piosnka II .
Późniejsza literatura także sięgała po ten motyw - Henryk Sienkiewicz: Latarnik, Stefan Żeromski: Przedwiośnie.
3. Nowsza literatura opisywała inny, wynikający ze zmienionych realiów historycznych, rodzaj pielgrzyma- Polaka- emigranta , który opuścił kraj z przyczyn:
- politycznych W. Mrożek: Emigranci
- materialnych Henryk Sienkiewicz: Za chlebem, S. Mrożek: Emigranci
4. Podróże, których celem jest poznawanie nowych miejsc i ludzi
- podróże realne, często oparte na doświadczeniach pisarzy
Henryk Sienkiewicz: Listy z podróży do Ameryki, Ryszard Kapuściński: Podróże z Herodotem.
- podróże fantastyczne, odbywane do miejsc nierealnych w utworach baśniowych
A.Saint-Exupery: Mały Książę
- podróże do miejsc na razie niedostępnych dla człowieka- w powieściach science-fiction
H.G. Wells: Wehikuł czasu, Stanisław Lem: Dzienniki gwiazdowe
5. Podróże, które służą realizacji wizji siebie jako idealnego rycerza. M.Cervantes: Don KIchot
6. Śmiałe i odważne podróże- wyprawy, których celem jest zdobycie czegoś cennego
mitologia: Wyprawa po złote runo
7. Podróże tułaczki, które oznaczają poszukiwanie kogoś lub czegoś- są doświadczeniem trudnym i nie zawsze kończą się powodzeniem
mitologia- Demeter i Persefona, Orfeusz i Eurydyka, Homer: Iliada.
8. Podróże będące karą za grzechy lub przewinienia bohatera
Biblia: wygnanie Adama i Ewy z raju, legenda o Żydzie Wiecznym -Tulaczu
8. Podróże będące wynikiem szkodliwych działań innych osób
Henryk Sienkiewicz: W pustyni i w puszczy
9. Podróże metafizyczne, w zaświaty do krainy umarłych
Dante Alighieri: Boska komedia
10. Rozważania na temat istoty samej podróży
Zbigniew Herbert; Podróż, Modlitwa Pana Cogito- podróżnika
11. Konteksty
Malarstwo: C.D.Friedrich: Podróżujący po morzu chmur, A.Watteau: Odjazd
na wyspę Cytere
Muzyka: F.Schubert: Podróż zimowa, piosenka Ballada wagonowa do słów Agnieszki Osieckiej
Film: Odyseja kosmiczna reż S. Kubrick.
Filozofia
Wędrówka w filozofii oznacza podróż wewnętrzną. Dla Platona była to pielgrzymka wygnanych dusz, powracających do boskiego świata, w którym kiedyś preegzystowaly.
12. Śmierć zarówno własna jak i bliskich jest najtrudniejszym doświadczeniem, przeraża jej nieuchronność i brak pewności co do pośmiertnych losów człowieka. Pewność może dać nam religia, która bez
względu na wyznanie twierdzi, że życie ziemskie jest tylko jednym z etapów naszej egzystencji. Myślenie o śmierci, jak zadne inne, podlegała wpływom religii i filozofii , dlatego tak bardzo wyraźnie zmieniło się w ciągu wieków. Współczesna literatura opisująca doświadczenia II wojny światowej wprowadziła nowe tematy: śmierć w obozach koncentracyjnych, holokaust.
13. Śmierć bohaterska, najczęściej na polu walki w obronie słusznej sprawy lub ojczyzny
Homer: Iliada, Pieśń o Rolandzie , Adam Mickiewicz:III cz. Dziadów, Śmierć Pułkownika, Juliusz Słowacki: Sowiński w okopach Woli, Henryk Sienkiewicz: Trylogia, Krzysztof Kamil Baczyński: z głową na karabinie.
14. Śmierć samobójcza w obronie swoich przekonań i wartości
Sofokles:Antygona,
15. Śmierć z powodu nieszczęśliwej miłości
Szekspir: Romeo i Julia , Adam Mickiewicz: II i IV cz.Dziadow,
16. Śmierć z rozpaczy za ukochaną osobą
Dzieje Tristana i Izoldy.
17. Śmierć zadane przez zbrodniarza, której motywem jest dążenie do zdobycia władzy lub pieniędzy. Często to są znakomite studia zbrodni
W Szekspir: Makbet , Juliusz Słowacki: Balladyna , Fiodor Dostojewski: Zbrodnia i kara
18. Śmierć dziecka
A.Saint Exupery: Mały Książę ,
refleksje po odejściu dziecka- Jan Kochanowski: treny.
19. Śmierć w łagrach i obozach zagłady
Tadeusz Borowski- opowiadania ze zbioru Pożegnanie z Marią, Gustaw Herling-Grudziński: Inny świat, Zofia Nałkowska,: Medaliony
20. Rozważania o tym, czym jest śmierć i w jaki sposób wpływa ona na nasze życie doczesne
Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią
Wisława Szymborska: Wywiad z Atropos
21. Refleksje na temat przemijania
Jan Kochanowski: O żywocie ludzkim, Halina Poświatowska: Koniugscja
22. Związek między światem żywych i umarłych ,II I IV cz. Dziadów
23. Refleksje i przeżycia po śmierci bliskich
Wisława Szymborska: Kot w pustym mieszkaniu, Jan Twardowski: Śpieszmy się kochać ludzi
23. Poetyckie pożegnanie ze światem realizujący motyw non omnis moriar,(nie wszystek umrę) czyli przeświadczenia, że sława. poety będzie trwała po jego śmierci.
Temat: Powtórzenie materiału - natura, przyjaźń.
"Natura otacza nas i obejmuje. Żyjemy wśród niej i jesteśmy jej obcy. Rozmawia z nami nieustannie, a nie zdradza nam swoich tajemnic. Jest w niej wieczne życie, rozwój i ruch. Wszystko dzieje się za jej sprawą, wszystko."Johann Wolfgang Goethe.
Relacja między człowiekiem a naturą to jedno z najważniejszych zagadnień w dziejach
naszej cywilizacji, równie istotne dla filozofa, ekologa, artysty jak i zwykłego człowieka. Określa nasze miejsce w świecie i we wszechświecie, a także naszą tożsamość. Pozwala zrozumieć, kim jesteśmy, skąd przychodzimy i dokąd zmierzamy. Warto sobie uświadomić, że filozofia jako nauka narodziły się z obserwacji przyrody. Pierwsi znani na nam filozofowie - starożytni Grecy,np. Tales, Anaksymander, Anaksymenes i Heraklit- zadawali pytania dotyczące narodzin świata, jego rozwoju i zasady, która nim rządzi.
1. Natura rozumiane jako doskonałe dzieło Boga, przez które Stwórca przemawia do człowieka. - Biblia: Stworzenie świata, Jan Kochanowski: Czego chcesz od nas ,
Panie ( Pieśń XXV), Juliusz Słowacki: Hymn ( Smutno mi, Boże),
2 . Natura jako Arkadia
Jan Kochanowski: Pieśń świętojańska o Sobótce, Adam Mickiewicz: Pan Tadeusz.
3. Natura tajemnicza, groźna, niezrozumiała dla człowieka, nieraz wroga wobec niego
- to romantyczna wizja przyrody. Adam Mickiewicz: Świtezianka, Świteź, Lilie. W późniejszej literaturze, szczególnie w nurcie katastroficznym można znaleźć podobne przedstawienia przyrody.
4. Natura jako niemy świadek uczuć miłosnych - Franciszek Karpiński: Do Justyny. Tęskność na wiosnę, Bolesław Leśmian: W malinowym chruśniaku.
5. Natura jako niemy świadek samotności, tęsknoty za ojczyzną
Adam Mickiewicz: Stepy akermańskie, Juliusz Słowacki:Hymn ( Smutno mi, Boże)
6. Natura jako niemy świadek śmierci i miłości człowieka. Cyprian Kamil Norwid: W Weronie.
7. Pochwała przyrody i życia zgodnego z naturą. Jan Kochanowski: Do gór i lasów, Na lipę, Pieśń świętojańska o Sobótce
8.Zachwyt nad pięknem przyrody. Adam Mickiewicz: Stepy akermańskie, Leopold Staff: Wysokie drzewa. W epoce Młodej Polski na wyobraźnię poetów najsilniej oddziaływała przyroda tatrzanska. Jan Kasprowicz: Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach, Kazimierz Przerwa -Tetmajer: Melodia mgieł nocnych
9. Przedstawienie ludzkiego życia jako uzależnionego biologicznie od natury: mitologia- Demeter i Persefona, Władysław Stanisław Reymont: Chłopi
10. Przyroda jako symbol relacji między człowiekiem a światem .Adam Mickiewicz: Nad wodą wielką i czystą.
11. Wybrane konteksty
Malarstwo: G. Arcimboldo: Cztery pory roku, V.van Gogh: Droga z cyprysami i gwiazdą
Muzyka:A.Vivaldi: Cztery pory roku, E.Demarczyk; Taki pejzaż.
Film; Wielki błękit reż. L Besson (1988) Pożegnanie z Afryką reż. D.Pollack (1985).
Przyjaźń.
"Miłość to dwie dusze w jednym ciele,. przyjaźń - to jedna dusza w dwóch ciałach," Tadeusz Kotarbiński.
Niemal od początku dziejów literatury pisarze stawiali pytania:czym jest przyjaźń? Jaką rolę odgrywa w naszym życiu? Czym różni się od miłości?
Smaki sposób poznajemy prawdziwych przyjaciół? Odpowiedzi były tak różne, jak ich twórcy. Ale oprócz różnic zauważalne są także wspólne przekonania, niezależnie od rangi utworu czy czasu powstania. Niemal wszyscy zgodziliby się, że przyjaźń jest jedną z najważniejszych wartości w życiu człowieka -
wzbogaca nas, trudniej bez niej żyć niż bez miłości.
1. Przyjaźń fałszywa : Ignacy Krasicki: Przyjaciele, Adam Mickiewicz: Pt.
2. Przyjaźń prawdziwa
- taka, która rządzi się dumasowskim " jeden za wszystkich, wszyscy za jednego," Adam Mickiewicz: Oda do młodości, Aleksander Dumas: Trzej muszkieterowie, Henryk Sienkiewicz: Trylogia,J. R. R. Tolkien,: Władca Pierścieni.
- dojrzała, oparta na wzajemnym szacunku
Bolesław Prus:Lalka, Albert Camus: Dżuma , Gustaw Herling-Grudziński: Inny świat.
- oparta na przeciwieństwach
Fiodor Dostojewski: Zbrodnia i kara, Miguel Cervantes: Don Kichot.
3. Śmierć przyjaciela
William Szekspir:Hamlet, Henryk Sienkiewicz: Quo vadis., Stefan Żeromski,:
Ludzie bezdomni, Aleksander Kamiński: Kamienie na szaniec.
4. Pomszczenie śmierci przyjaciela
Homer: Iliada. Szekspir:Hamlet, Romeo i Julia
5. Rozważania uniwersalne i filozoficzne dotyczące istoty przyjaźni
A.Saint -Exupery: Mały Książę.
5. Konteksty
Malarstwo: G .Klimt: Przyjaciółki ,S. Wyspiański: Portret Lucjana Rydla
Muzyka; Gdzie są moi przyjaciele, słowa i muzyka Grzegorz Ciechowski, Przyjaciele i słowa i muzyka Jacek Kaczmarski
Film Lassie, wróć reż F.M.Wilcox (1943)Thelma i Louise reż.R.Scott (1991)
Filozofia
Według Arystotelesa Przyjaźń jest jedną z cnót etycznych. Definiował ją
jako pragnienie tego , co najlepsze dla drugiej osoby. Przyjaźń ma również duże znaczenie dla funkcjonowania państwa i społeczności, dlatego rządzący powinni się starać o ugruntowanie przyjaźni.
Temat: Powtórzenie materiału - miłość.
Ktoś kiedyś powiedział, że wszystkie piosenki są o miłości. To samo można odnieść do literatury, bo znaczna część dzieł podejmuje ten temat. Miłość to najbardziej złożone i trudne do zdefiniowania uczucie. Istnieje wiele rodzajów miłości, z czego najważniejszy wydaje się podział na Erosa ( łac. amor) i Agape ( łac. caritas). Eros to miłości ziemska, fizyczna,erotyczna, oparta na namiętności, przemijająca, niedoskonała. Agape wiąże się z filozofia chrześcijańską i oznacza miłość niebiańską, twórczą, obdarowująca, zawierającą pierwiastek boski, nieprzemijającą, doskonałą.
1.Milosc między Bogiem a człowiekiem
Biblia: Hymn o miłości, Pieśń nad Pieśniami, Jan Kochanowski: Czego chcesz od nas, Panie (Pieśń XXV)
2. Miłość do ojczyzny
Jan Kochanowski: Pieśń V, Ignacy Krasicki: Hymn do miłości ojczyzny, Adam Mickiewicz;
III cz.Dziadow, Pan Tadeusz, Juliusz Słowacki: Kordian, Maria Konopnicka: Rota, Krzysztof Kamil Baczyński: Dwie miłości.
3. Miłość między rodzicem a dzieckiem
Mitologia: Demeter i Kora, Jan Kochanowski: treny, Stefan Żeromski: Przedwiośnie, Bolesław Leśmian: Urszula Kochanowska
4. Miłość między rodzeństwem
Sofokles:Antygona
5. Miłość między kobietą i mężczyzną, która bywa przedstawiana jako:
- miłość spełniona, ale która wymaga pokonania trudności
Adam Mickiewicz: Pan Tadeusz, Aleksander Fredro: $luby panieńskie, Henryk Sienkiewicz: Potop i Quo Vadis,
- miłość, która prowadzi kochanków do przekroczenia zasad moralnych, przynosząca cierpienie, wyrzuty sumienia , a w niektórych przypadkach śmierć
Dzieje Tristana i Izoldy, Zofia Nałkowska: Granica
- miłość romantyczna( przedstawiana przez twórców romantycznych, ale i późniejszych pisarzy odwołujących się do tej wizji), nieszczęśliwa, niosąca cierpienie, prowadząca do rozczarowania Bolesław Prus: Lalka
- lub śmierci kochanków
Dzieje Tristana i Izoldy, Szekspir: Romeo i Julia, Adam Mickiewicz: IV cz. Dziadów
- miłość poświęcana w imię innych wartości
Stefan Żeromski; Ludzie bezdomni
- Miłość małżeńska
Orfeusz i Eurydyka ( mitologia), Zofia Nałkowska: Granica
6. Wielu pisarzy i poetów skupia się na erotyce, opisując siła namiętności ( czasem zgubną, czasem dającą szczęście)
Bolesław Leśmian: W malinowym chruśniaku
- miłosne cierpienia i wątpliwości. Adam Mickiewicz: Niepewność
- tęsknota za ukochaną osobą Juliusz Słowacki: Rozłączenie
- męki zakochanego Jan Andrzej Morsztyn: Do trupa.
7. Wybrane konteksty
Rzeźba A.Canowa: Kupidyn i Psyche
Malarstwo E.Munch: pocałunek, Tycjan : Miłość niebiańska i miłość ziemska
Muzyka. opera G.Puccini: Madame Butterfly
Film Love story reż. A. Hiller , Krótki film o miłości reż Krzysztof Kieślowski
------------------------------------------------------------------------------------------------------
Semestr VI,. 21 marca
Temat: Motywy literackie -bunt; dziecko.
1. Gdy śledzimy dzieje naszej cywilizacji, łatwo możemy wyciągnąć wniosek, że bunt wpisany jest w naturę człowieka. Towarzyszy nam niemal od chwili narodzin. Mówią o tym mity i religie. Bunt bywa wyrazem wolności i indywidualizmu - gdy jest podnoszony w słusznej sprawie. Może się także zamienić w przemoc i anarchię.
- bunt metafizyczny, przeciw Bogu lub bogom, ( w mitologii bunt Prometeusza, w Biblii Adam i Ewa , bunt aniołów,,Wielka Improwizacja" w trzeciej części Dziadów Adama.
- bunt polityczny, przeciw niesprawiedliwym rządom ("Kordian" , lII cz
" Dziadów", " Wesele," ' Zdążyć przed Panem Bogiem", " Przesłanie Pana Cogito,')
- rewolucja (,Przedwiośnie")
- bunt pokoleniowy ( Dedal i Ikar, Oda do młodości, Syzyfowe prace, Przedwiośnie)
2. Bunt pokoleniowy może przybrać charakter:
- buntu artystycznego- młodych awangardowych artystów przeciw starym konserwatywnym (But w butonierce)
- bądź przeciw normom społecznym i konwencjom:,: ,Zbrodnia i kara, Ludzie bezdomni, Ferdydurke , Tango.
- bunt w obronie wartości czyli konsekwentne trzymanie się zasad: Dedal i Ikar, Antygona, Hamlet.
3. Konteksty i nawiązania
film: Człowiek z marmuru, Człowiek z żelaza, Buntownik z wyboru
Malarstwo: E ,Delacroix: Wolność wiodąca lud na barykady
Jan Matejko: Rejtan. Upadek Polski.
Muzyka: Jacek Kaczmarski piosenka Mury
Marsylianka.
4. Dziecko - bohater dziecięcy pojawia się w literaturze w wieku XIX.( choc w XVI wieku Treny Jana Kochanowskiego,). Dopiero na przełomie 19 i 20 wieku zauważono indywidualność i niepowtarzalność dziecka ( wcześniej uważano je za niedoskonałego dorosłego)
- cierpienie dziecka ( Janko Muzykant, Katarynka,)
- śmierć dziecka ( Treny , II częśc Dziadów, Urszula Kochanowska B . Leśmiana.)
- dorastanie i relacja z rówieśnikami, ( Syzyfowe prace, Przedwiośnie).
5. Dzieciństwo bywa przedstawiane jako czas szczęśliwości, niewinności i beztroski,( Ania z Zielonego Wzgórza)
- okres, w którym trzeba się zmierzyć z problemami i dorosnąć ( W pustyni i w puszczy).
- czas wewnętrznych wątpliwości i poszukiwania siebie ( Syzyfowe prace, Przedwiośnie)
- czas mityczny baśniowy, w utworach fantastycznych ( Mały Książę,)
6. Utwory przeznaczone dla dzieci i młodzieży, często czytane przez dorosłych, którzy w możliwie najpełniejszy sposób przedstawiają swiat
dziecka ( Opowieści z Narnii). Przedstawiają problemy typowe dla wieku dorastania, opisują kontakty dziecka z rówieśnikami i dorosłymi. W cyklach powieściowych bohaterowie dorastają wraz z kolejnymi tomami.
7. Wybrane konteksty:
malarstwo ( Stanisław Wyspiański,: Helenka)
muzyka,( balet: Dziadek do orzechów)
film: Brzdąc.
ohaterowie dorastają wraz z kolejnymi tomami
Temat: Jan Paweł II - homilia wygłoszona 2 czerwca 1979 roku w Warszawie na Placu Zwycięstwa.
1.O autorze
Karol Wojtyła (1920-2005) - od 1978 roku papież Jan Paweł II, kanonizowany w roku 2014,
Poeta , dramaturg, filozof. Pisał m.in. pod pseudonimami: Andrzej Jawień, Piotr Jasień. Autor liryków i dramatów o tematyce moralnej, filozoficznej, etycznej. Często porównywany z Norwidem. Utwory:
dramaty: Hiob, Przed sklepem jubilera,Brat naszego Boga.
poezje: Pieśń o blasku wody, Myśląc Ojczyzna, Tryptyk rzymski, Pamięć i tożsamość.
2. Homilia - odmiana kazania , odwołuje się do tekstów liturgicznych.
3. Homilia wygłoszona na placu Zwycięstwa jest nawiązaniem do gatunku patriotycznych Kazań sejmowych Piotra Skargi, w którym przesłanie religijne łączy się z aluzjami natury historyczne i politycznej. Słowem kluczem papieskiej homilii jest imię Chrystusa, które pojawia się w tekście aż 27 razy. Pozostając w sferze sacrum, Jan Paweł II używa zwrotów
bezpośrednio skierowanych do słuchaczy, nawiązując z nimi emocjonalny kontakt: Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus!, Umiłowani rodacy,Drodzy Bracia i Siostry, Uczestnicy
Eucharystycznej Ofiary, która sprawuje się dziś w Warszawie na Placu Zwycięstwa.
Homilia rozpoczyna się więc tradycyjnym staropolskim zwrotem, w dawnej Polsce zastępującym powitanie, o którym w swoim wierszu pisał Norwid ( ulubiony poeta Jana Pawła II). Nie jest to jedyna literacka aluzja - przywołanie 900 rocznicy śmierci Świętego Stanisława, wojen, w getcie warszawskim, Powstania Warszawskiego. Wszystkie te odwolania można zamknąć w cytacie :" nie sposób zrozumieć dziejów Polski od Stanisława na Skałce do Maksymiliana Kolbe w Oświęcimiu, jeśli się nie przyłoży do nich
tego jeszcze jednego i tego podstawowego kryterium, któremu na imię Chrystus". Cytaty z literatury, które papież przytacza, to fragment z Kazań sejmowych Piotra Skargi i cytat z wiersza Artura Oppmana:" Gdzie są ich groby, Polsko! Gdzie ich nie ma! Ty wiesz najlepiej-
I Bóg wie na niebie!"
Sporo jest odniesien do poezji romantycznej ( mówiąc o polskim pielgrzymowaniu i o sobie jako pielgrzymie papież odwołuje się do koncepcji Polaka - pielgrzyma stworzonej przez Adama Mickiewicza,). Rozwijaniu myśli religijnej służą cytaty z Dziejów Apostolskich i Ewangelii świętego Mateusza. Zakończenie homilii jest bardzo emocjonalne, ekspresyjne, wystylizowane na modlitewne wołanie do Boga:" Niech zstąpi Duch Twój!. Niech zst.ąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi. Tej Ziemi! Amen.
4. Jan Paweł II wygłosił homilię w pierwszej osobie liczby pojedynczej, ta bezpośredniość pomogla w lepszym nawiązaniu kontaktu z odbiorcą. Cała homilia utrzymana jest w stylu poetyckim, bogate w środki stylistyczne, charakteryzuje ją ogromna ekspresja, osiągnięta m.in. dzięki celowym i licznym powtórzeniom.
5. Homilia ta uznawana jest za jedno z najważniejszych papieskich wystąpień w czasie pierwszej pielgrzymki do Polski.
6. Nawiązania i kontynuacje.
Filmy:
"Z dalekiego kraju"., reż .Krzysztof Zanussi (1981r.)
"Karol - człowiek, który został papieżem" ,(2005r.,)
"Karol- papież, który pozostał człowiekiem" reż. Giacomo Battiato (2006r.)
" Karol, został świętym", reż. Grzegorz Sadurski (2014r.).
Temat: Wartościowanie w języku.
1. Każdy komunikat językowy zawiera aspekt wartościowania czyli oceny. Uważa się, że przykładem tekstu obiektywnego jest tekst naukowy, ale i on zawiera elementy oceny. Dążenie do obiektywizmu - na poziomie leksykalnym można zredukować wartościowanie przez odrzucenie wyrazów ekspresywnych, a na poziomie składniowym przez zastosowanie szyku prostego w wypowiedzi.
,( porównanie definicji słownikowych tych samych haseł opracowanych przez różnych autorów).
2. Język jest sposobem wartościowania, więc w języku nie istnieją wypowiedzi nie wartościujące, bo w nim odbija się sposób patrzenia na świat osoby mówiącej. Język i formułowane sądy odzwierciedlają system wartości nadawcy, pośrednio związany z kulturą, w której on żyje. Tworząc komunikat językowy nadawca wybiera określone słowa ( hierarchia słów),np.
On jest niedobrym/ beznadziejnym malarzem. Nie jest obojętne, które z tych określeń wybierze nadawca. Na podstawie tego wyboru można scharakteryzować nadawcę - jego sposób myślenia, system wartości , akceptację lub negację tego, o czym mówi.
3. Nadawca komunikatu może wartościować komunikowana rzeczywistość
w różnych aspektach: moralnym ,(dobry/zły), estetycznym( śliczny/ paskudny), pragmatycznym (przydatny/ bezużyteczny. Wartościowanie jest świadome lub nie. Wartościowanie świadome może być wyrażone pośrednio lub sformułowane wprost. Sądy pozytywne zazwyczaj wypowiadamy jawnie, natomiast negatywnie oceniamy często nie wprost. Wynika to z subtelności mówiącego, obawy przed urażeniem adresata, chęci eksponowania pożądanej społecznie umiejętności mówienia nie wprost.
4. Istnieją różne sposoby uniknięcia jawnej oceny negatywnej. Może to być:
- zastąpienie wypowiedzi jawnie oceniającej wypowiedzia o powierzchownym znaczeniu opisowym ,np. Co sądzisz o tym koledze?
- zmiana obiektu wartościowania
Co sądzisz o tej aktorce? Ten teatr ma dobry zespół.
- zmiana sfery wartościowania
Co sądzisz o nowym kucharzu? Jest sympatyczny.
5. Agresja językowa
Wyraża się w wulgarności wypowiedzi lub w manipulacji językowej. Manipulacja może mieć formę subtelną lub być nachalna agresywną propagandą.
6. Reklama handlowa posługuje się manipulacją językową. Celem reklamodawcy jest stworzenie komunikatu, w którym funkcja perswazyjna zostaje zamaskowana. Znajomość mechanizmów manipulacji spowoduje, że czasem reklamie damy się uwieść, ale nie damy się jej zwieść.
7. Ćwiczenie 1 i 3 że strony 367
Temat: Reportaż literacki - Ryszard Kapuściński: Podróże z Herodotem
(fragment).
1. Ryszard Kapuściński ( 1932- 2007 ).
Urodził się w Pińsku ( dziś Białoruś). Ukończył historię na Uniwersytecie Warszawskim, jednocześnie pracował w " Sztandarze Młodych". Za reportaż
" To też jest prawda o Nowej Hucie" poświadczający krytyczną wersję Adama Ważyka otrzymał Złoty Krzyż Zasługi. Pisał reportaże z różnych krajów świata i z różnych kontynentów ,( Afryka, Azja Środkowa, Ameryka Południowa).
Najbardziej znane książki, które przyniosły mu niesłabnący międzynarodowy rozgłos i uznanie w świecie literackim:
"Cesarz," - o świetności i upadku Hajle Sellasje w Etiopii
"Szachinszach" - o dworze irańskiego szacha Rezy Pahlawiego
" Imperium" - relacja z podróży po rozpadającym się Związku Radzieckim zrobiła oszałamiającą karierę na Zachodzie
"Heban" - esej o Afryce
" Podróże z Herodotem" - dzieło autobiograficzne , przemyślenia o pracy reportera.
Trzy lata po śmierci pisarza ukazała się kontrowersyjna biografia reportera
" Kapuściński non-fiction", w której autor podważa warsztat dziennikarski pisarza. Rozpętała się debata , która stała się punktem wyjścia do dyskusji na temat pozycji pisarza w Polsce i granic uprawiania krytycznej biografistyki.
2. Pojęcie reportażu
Reportaż. - gatunek literacki z pogranicza publicystyki, literatury faktu i literatury pięknej , obecny także w twórczości radiowej, fotograficznej i telewizyjnej. Opowiada o autentycznych postaciach , wydarzeniach i zjawiskach . Autor - narrator reportażu- jest obserwatorem zdarzeń lub rekonstruuje je na podstawie dokumentów i relacji świadków. Reportaż wyrósł z dziennika podróży, listu , pamiętnika, dziennika(diariusza). Cechuje go wierność zapisu obserwacji i stylistyka podobna do języka potocznego.
Reportaż jako gatunek literacki przeżywał rozkwit w drugiej połowie XIX wieku i w dwudziestoleciu międzywojennym ( Henryk Sienkiewicz, Melchior Wańkowicz, Tadeusz Borowski, Gustaw Herling-Grudziński). Po 1956 roku
najsłynniejszymi reporterami byli: Krzysztof Kąkolewski, Hanna Krall i Ryszard Kapuściński.
3. " Podróże z Herodotem" to dzieło autobiograficzne napisane w 2004 roku. Pisarz zawarł swoje przemyślenia na temat pracy reportera- podróżnika i świadka wydarzeń, przetwarzanych następnie na relację literacką.
4. Treść fragmentu utworu.
- informacje o Herodocie ( autor "Dziejów" napisanych 2500 lat temu, był Gre kiem).
- w jaki sposób Kapuściński zetknął się z Herodotem? Dlaczego ta postać, wymieniona podczas wykładu o starożytnej Grecji, miała dla niego takie wyjątkowe znaczenie- wtedy i teraz, po latach?
- Jakie cechy powinien mieć prawdziwy reporter?
---------------------------------------------------------------------------------------------------
STRESZCZENIA:
Praca dodatkowa - streszczenia 40 do 60 słów
przesłać na adres Heleny Szoki-Częścik
streszczenie_nr_1.pdf
streszczenie_nr_2.pdf
streszczenie_nr_3.pdf
streszczenie_nr_4.pdf
---------------------------------------------------------------------------------------------------
21 III 2021
----------------------------------------------------------------------------------------------------
07 III 2021
Temat: Poeci Nowej Fali - Wybór wierszy.
1. Wydarzenia marca 1968 roku oraz krwawo stłumione manifestacje robotników na Wybrzeżu w grudniu 1970 roku uświadomiły społeczeństwu
fałsz rządzących i fałsz podlegających cenzurze środków masowego przekazu.
2. Nowa Fala był to rozległy ruch kulturalny obejmujący nie tylko literaturę, ale także film ,teatr, muzykę, sztuki plastyczne. Był związany z sytuacją polityczną w kraju. Najpełniejszy wyraz znalazł w poezji i z nurtem poetyckim jest zazwyczaj utożsamiany . Inna nazwa tej grupy to Pokolenie '68, z racji wspólnego młodym przeżycia pokoleniowego , jakim był marzec 1968 roku.
Zadanie, jakie postawiła sobie Nowa Fala, zostało zrealizowane poprzez narodziny Solidarności. Niektórzy poeci ( Barańczak, Zagajewski) po sierpniu 1980 roku wyemigrowali, więc można uznać rok 1980 za naturalny koniec tego nurtu.
3. Stanisław Barańczak urodzony w 1946 roku, poeta , eseista i tłumacz, w 1976 roku współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników, od 1981 roku na emigracji.
- "NN usiłuje przypomnieć sobie słowa modlitwy"
Wiersz powstał w 1978 roku. Składa się z trzech zwrotek. Każda z nich rozpoczyna się słowami modlitwy " Ojcze nasz". Podmiot liryczny jest zwyczajnym człowiekiem, obserwatorem świata - świata zdegradowanego i zdegradowanego w nim człowieka. Oskarża Boga, że nie interesuje się światem:" który jesteś niemy", " który nic nie wiesz" i w końcu oznajmia, że świat " radzi sobie bez ciebie,," w zakończeniu jednak stwierdza, że człowiek"musi wierzyć, żes jednak jest", bo ta świadomość daje mu nadzieję i możliwość przetrwania.
" Spójrzmy prawdzie w oczy, "
Budowa wiersza opiera się na licznych przerzutniach, które z jednej strony sugerują możliwość wieloznacznej odpowiedzi na problem przedstawiony w utworze, z drugiej strony zaś wymaga każdorazowo aktywnej roli odbiorcy.
Tematem wiersza jest analiza kategorii prawdy, został on napisany w formie apostrofy czyli wezwania do zbiorowości( całego społeczeństwa). Zawiera istotne przesłanie moralne, że w życiu należy kierować się prawdą, częste nadużywanie tego pojęcia może prowadzić do jego dewaluacji . Potoczne powiedzenie o umiejętności spoglądania komuś w oczy jest pretekstem do zastanowienia się nad szczerością człowieka. Barańczak dochodzi do wniosku, że ludzie często są zakłamani, widać to na płaszczyźnie języka,
jakim się porozumiewają.
4. Ewa Lipska urodzona w 1945 roku, poetka
" Egzamin"
Tematem wiersza jest egzamin wieńczący konkurs mający wyłonić króla.
Został nim ten, kto miał nim zostać - mistrz manipulowania człowiekiem, ujmowania uśmiechem i chwytania za serce. Był to tyran, człowiek fałszywy, mówiący językiem pełnym chwytów propagandowych. Nowy władca w prezencie od przewodniczącego komisji otrzymał swój " naród oprawiony w skórę". To wyjątkowo brutalne i instrumentalne potraktowanie narodu przez rządzących - poetka sprzeciwia się wszelkim totalitaryzmom, przemocy państwa i dominacji władzy nad społeczeństwem.
" O czym myśli dziewczyna na lekcji gramatyki języka polskiego"- o miłości.
5. Adam Zagajewski urodzony w 1945 roku, poeta.
" Komunikat"
Poeta posłużył się frazeologizmami i cytatami z języka potocznego ja artykułów prasowych. Ironia w metaforach opisujących rzeczywistość:
" lasy rosną jednomyślnie", " ulice są coraz szybsze". Ironia służy kompromitowaniu i demaskowaniu nowomowy.
6. Nowomowa oznacza język propagandy politycznej, która ma na celu manipulowanie społeczeństwem, narzucanie mu jedynie słusznego obrazu rzeczywistości. Charakteryzuje się stosowaniem sloganów, stereotypów, ubogim słownictwem, używaniem gotowych frazesów nadających się do każdej wypowiedzi. W nowomowie wiele słów było zakazanych,np. strajk, kryzys.
7. Do poetów Nowej Fali należeli też Ryszard Krynicki i Julian Kornhauser.
Temat: Omówienie próbnych matur. (2 godziny lekcyjne).
Temat: Powstanie w getcie warszawskim -Hanna Krall: Zdążyć przed Panem
Bogiem. (2 godziny lekcyjne).
1 Informacje o autorce
Pisarka żydowskiego pochodzenia, twórczyni polskiej szkoły reportażu. Podejmuje tematykę społeczną oraz temat Holokaustu i losów pokolenia naznaczonego przeżyciami wojennymi.
2. Informacje o Marku Edelmanie (1922 -2009)
Ostatni przywódca powstania w getcie warszawskim, lekarz kardiolog, był założycielem Żydowskiej Organizacji Bojowej, po śmierci Mordechaja Anielewicza objął przywództwo powstania w getcie. Po jego klęsce przedostał się na aryjska stronę i uczestniczył w Powstaniu Warszawskim. Po wojnie skończył studia medyczne I zajął się transplantacjami serca. Współzałożyciel
KO R -u i działacz podziemnej Solidarności, odznaczony Orderem Orła Białego
przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego.
3. Informacje o powstaniu w getcie
Wybuchło 19 kwietnia 1943 roku, około połowy maja 1943 roku wysadzono synagogę przy ulicy Tłomackie,( zakończenie powstania) Niemcy zrównali z ziemią teren getta.
4. Warunki życia w getcie ( odniesienie do fragmentu książki: badania nad głodem, numerki na życie, okoliczności wybuchu powstania i jego przywódcy).
5. Wybór sposobu umierania, deheroizacja powstańców.
6. Interpretacja obrazu żyda na beczce.
7. Losy Edelmana po wojnie.
8." Pianista" - film jest ekranizacja wspomnień Władysława Szpilmana, polskiego pianisty żydowskiego pochodzenia, który w książce pod tym samym tytułem opisał codzienną walkę o przetrwanie za murami getta( a potem po aryjskiej stronie). Akcja " Pianisty" rozgrywa się w Warszawie podczas II wojny światowej. Reżyserem filmu jest Roman Polański uratowany przez Polaków od zagłady w czasie Holokaustu. Film miał premierę w 2002 roku.
.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
Materiały II 2021:
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Semestr VI, 21 II
Temat: "Tango" S. Mrożka wobec tradycji literackiej.
1."Tango" jako gatunek dramatyczny.
- tragedia?( kończy się przecież śmiercią bohatera)
-" dzisiaj tylko farsa jest możliwa"- Artur w rozmowie ze Stomilem.
Farsa to gatunek komedii, obejmujący utwory sceniczne o błahych konfliktach, posługujący się środkami komizmu sytuacyjnego, błazeńskimi
przejaskrawieniami, efektami karykatury i groteski, aby wywołać śmiech widowni.
- tragikomedia? - utwór powstały z połączenia elementów właściwych komedii i elementów właściwych tragedii.
Elementy komiczne:
- komizm miejsca- bardzo dokładne przedstawienie poprzez didaskalia wyglądu pokoju w akcie I i III;
- komizm postaci: wygląd Stomila, Eugeniusza, Ali;
- komizm sytuacji: eksperyment Stomila, przygotowanie do wesela;
- komizm języka: zderzenie śmiesznych wypowiedzi z tragicznymi sytuacjami (np. po śmierci Eugenii i Artura) lub stylu wysokiego z niskim
( "Stomil się zapiął. Nowe życie przed nami" - akt II).
Elementy tragiczne ( a śmieszne!)np.,:
- śmierć Eugenii i sposób mówienia o tej śmierci,
- ślub- podniosłość wydarzenia a sposób przygotowania,
- taniec Edka z Eugeniuszem - fakt groźny z uwagi na kontekst i zarysowaną w utworze przyszłość , a ruchy śmieszne, groteskowe.
Tak się tworzy groteska! To co tradycyjnie poważne, wzniosłe, tragiczne, święte - w utworze przybiera kształt śmieszny i karykaturalny. Świat, którego utwór jest obrazem, jest nieludzki i groźny, bo sprofanowano w nim wartości.
( A może je tylko niebezpiecznie wymieszano).
2." Tango" a nawiązania do utworów literackich ( zwłaszcza dramatów)
- utwory o tematyce rodzinnej , np. "Powrót posła": formy w utworach tradycyjnych są wyrazem patriotyzmu i moralności. Mrożek szydzi z tak ujętych problemów w XX wieku; jeśli obyczaje rodzinne przedstawiają przedstawiającą prawidłowości historyczno-socjologiczne, to w Tangu
świat stanął na głowie.
- ",Tango" a "Wesele
Parodia chłopomanskich zabiegów, pełen zachwytu stosunek Ali i Eleonory
do Edka, symbolika tańca, oba utwory to wizerunki swoich czasów, wszystkim inteligencji.
- Artur i Edek przypominają inną parę bohaterów: Hamleta i Fortynbrasa z
"Hamleta"; absurdalna śmierć Artura jest tak samo absurdalna jak śmierć Hamleta
- Artur przypomina romantycznych bohaterów- buntowników-prometeuszy
( choć jest w nim zalążek totalitaryzmu)
- są też w Tangu aluzje polityczne.
3. Jakie znaczenie ma taniec w polskiej dramaturgii?
4. Który,Twoim zdaniem, aktor mógłby zagrać Artura, a który Edka?
Temat: Tematyka wybranych wierszy Wisławy Szymborskiej.(2 lekcje).
1. Informacja o autorce
Wisława Szymborska(1923- 2012) - poetka, eseistka, tłumaczka, laureatka literackiej Nagrody Nobla w 1996 roku. Jej poezja ma charakter egzystencjalny, często posługuje się ironią i autoironią. Jej wiersze są wierszami wolnymi, częste stosuje paradoksy, koncepty , antynomie.
2." Radość pisania".
Wiersz ma charakter autotematyczny, odsłania część tajemnicy tworzenia
za pomocą słowa. Świat przedstawiony w wierszu nie jest dokumentem życia, nie jest fotografią prawdziwej rzeczywistości. Jest wymyślony ( fikcja literacka) i powołane do życia przez poetkę. Ona tworzy świat za pomocą słów, daję jej to niezwykłą radość i unieśmiertelnia.
2." Sto pociech".
Podmiot liryczny ocenia człowieka negatywnie i ironicznie, określając go mianem "sto pociech". Autorka śledzi cielesną I duchową ewolucje człowieka, trzy zwrotki kończy zwrotem " patrzcie go", wyrażając tym samym swoje zdziwienie. Pierwsza zwrotka określa kategorie etyczno- ontologiczne:
" Zachciało mu się szczęścia, prawdy , wieczności,". Dalsza zwrotka pokazuje zdolności manualnego tworzenia- obejmuje ogromny dorobek ludzkości, podkreśla też ograniczoność myślenia i niepewność ludzkiego bytu.
Podmiot mówiący patrzy na człowieka "z góry", z dystansem. Może to sugestia odpowiedzi na pytanie " jak żyć?" Albo będziemy częścią składową świata, albo skażemy się na całkowitą alienację i osamotnienie.
3." Głos w sprawie pornografii".
- pornografia to teksty lub wizerunki o treści nieprzyzwoitej, obscenicznej, przedstawiające sceny erotyczne, aby podniecić seksualnie czytelnika lub widza.
Podmiot liryczny to człowiek ,który znajduje dobrze pornografię, ale też wie, że są rzeczy od niej gorsze ( wypowiedź pełna dwuznacznikow). Według podmiotu mówiącego rzeczą gorszą niż pornografie jest myślenie.
Ostatni obraz to sytuacja, gdzie " parzy się ledwie herbata, a ktoś podgląda ulicę" wyraźnie sugeruje ukryte znaczenie polityczne " myślenia gorszego niż pornografia".
Myślenie jest dowodem wolności jednostki, człowiek świadomie wolny jest niebezpieczny. Autorka kompromituje w ten sposób rozumowanie typowe dla ograniczającego wolność systemu władzy. Wolnościowe myślenie i słowo jest obrońcą niezależności. Chcąc mówić o sprawach ważnych, poetka używa słów kojarzących się prawie wyłącznie z erotyzmem. Utwór nawiązuje do sytuacji stanu wojennego, ale także do sytuacji , gdy każde niezależne myślenie było postrzegane jako zagrożenie dla totalitarnego systemu władzy
4." Kot w pustym mieszkaniu".
Wiersz mówi o pustce, jaka zostaje po kimś , kto umarł. Mieszkanie to samo,
" ale porozsuwane,", brakuje człowieka, który je spajał. Kot przeżywa nieobecność człowieka, zmianę w życiu odczuwa intuicyjnie , czuje pierwotnie. Zniknięcie skazuje kot istota żywa kota na wieczne czekanie, bo nie godzi się on na śmierć bliskiej osoby - śmierć staje się" metafizycznym skandalem". Kot istota żywa oczekuje na powrót pana lub pani, planuje swoje zachowania wobec nieobecnego człowieka. Wiersz jest w istocie trenem.
5." Życie na poczekaniu".
W wierszu funkcjonuje topos teatru świata. W realizacjach toposu theatrum
mundi człowiek zwykle nie jest świadomy bycia marionetką. Tu jest inaczej, podmiot liryczny jest świadomy swojej roli, choć nie zna jej scenariusza. Żyje się tylko raz, więc życie jest premierą, nie można będzie nic zmienić. ' i cokolwiek uczynię, zmieni się na zawsze w to , co uczyniłam" - świadomość nieodwracalności ludzkich czynów i postępków.( także motyw sądu ostatecznego?).
Temat: Zapis codzienności w twórczości Mirona Białoszewskiego ( wybór).
1. Informacja o autorze
Miron Białoszewski (1922-1983), poeta, prozaik, dramatopisarz , przez całe życie związany z Warszawą, w czasie wojny studiował na tajnym uniwersytecie i uczestniczył w walkach powstania warszawskiego. Debiutował w 1956 roku. W swoich utworach przetwarzał elementy języka potocznego i mówionego, tworząc własny i niepowtarzalny styl. Nobilito wał realia kultury " niskiej", tworząc zapis codzienności. W 1970 roku opublikował "Pamiętnik z powstania warszawskiego". W 2005 roku reżyser Andrzej Barański nakręcił film fabularny " Parę osób,mały czas" opowiadający o wieloletniej przyjaźni poety z niewidomą Jadwigą Stańczak ową.
2." Ballada o zejściu do sklepu"
Epifania- moment, w którym drobne wydarzenia i sytuacje stają się w świadomości bohatera symbolami niosącymi dodatkowe znaczenia. Takim momentem staje się zwyczajna czynność zejścia do sklepu - opisana została nieomal jak cud ( Zejście schodami, mijający ludzie, palące się lampy w sklepie, szmer rozmów, powrót do domu).
3." Karuzela z madonnami".
Temat wiersza jest prosty, zaczerpnięty z życia codziennego na przedmieściach, zabawy w wesołym miasteczku. Utwór przedstawia poetycki obraz wirującej karuzeli- Białoszewski wprowadził tu elementy kultury niskiej, jarmarcznej. Świadczą o tym wyrażenia i zwroty z języka potocznego ( " ruszył z kopyta", " bryki sześciokonne") oraz jaskrawe kolory bryk, siodła obszyte kolorowym materiałem z frędzlami, zaplecione końskie grzywy, muzyka z gramofonowej płyty. Autor wykorzystuje konwencję kiczu, gust masowego odbiorcy.
Jednak zwyczajna codzienność wesołego miasteczka ukazana jest również w perspektywie kultury wysokiej. Madonny kojarzą się z Najświętszą Marią Panną, a hymn
"Magnifikat" to hymn religijny wypowiadamy przez Matkę Boską na wieść, że jej syn będzie Synem Bożym. W kościele ten hymn jest śpiewany w czasie uroczystych świąt.
Obraz jest bardzo dynamiczny, jest wiele czasowników oznaczających ruch, także analogia między karuzelą a płytą gramofonową ( obie wirują).
Białoszewski jest zafascynowany kulturą popularną, masową. Świadczy o tym tytuł wiersza - madonny to pasażerki karuzeli, przeciętne dziewczęta.
4. " Pamiętnik z powstania warszawskiego"( fragment).
Białoszewski nie wziął bezpośredniego udziału w Powstaniu. Jednak wydarzenia, jakich był świadkiem, tkwiły w jego pamięci i psychice bardzo mocno . 23 lata po powstaniu w październiku 1967 roku Białoszewski zaczął pisać tę książkę. Wywołała ona wiele kontrowersji.
Miejscem akcji jest oczywiście Warszawa, jej ulice, domy, piwnice i szpitale. Narratorem wydarzeń jest autor " Pamiętnika...", który przekazuje czytelnikowi obraz Powstania widziany oczami cywila. Bitwy i potyczki zeszły więc na dalszy plan, a na plan pierwszy wysunęły się sprawy związane z codziennym życiem zwykłych ludzi. Nie pisze o bohaterskich powstańcach, ich heroicznej walce z hitlerowskim okupantem, gdyz okazuje się, że te sprawy obchodziły cywilnych mieszkańców Warszawy o wiele mniej niż codzienne troski o żywność, schronienie, spokój. O powstańcach mówi " oni" ,a nie " nasi chłopcy".
Język utworu jest nietypowy, nie ma tu tradycyjnej narracji. Dominuje język potoczny czyli literacki odpowiednik języka mówionego, jest wiele niepoprawności i błędów gramatycznych, składniowych i stylistycznych. Bardzo często stosuje onomatopeje czyli wyrazy dźwiękonaśladowcze ( oddające swist bomb). Wiele wykrzykników dynamizuje tekst, sprawiając, że akcja toczy się szybko. Mówiąc o wydarzeniach wstrząsających i tragicznych, narrator używa chaotycznego, urwanego toku odpowiedzi, zdominowanego przez spontaniczność i emocje ( przerażenie bohatera nalotami, bombardowaniem, lękiem przed śmiercią).
Fragment w podręczniku opisuje nam moment wybuchu powstania, zauważenie pierwszego powstańca , bombardowanie, ostrzeliwanie broniącego się Starego Miasta przez niemieckie moździerze.
5. Chcąc uzyskać jak najbliższy kontakt z odbiorcą i dać złudzenie bezpośredniej rozmowy, Białoszewski najpierw nagrywał swoje relacje na taśmie magnetofonowej, a następnie spisywał je na papierze.
6. Miron Białoszewski jest poetą nurtu lingwistycznego. Pokazuje, jak można wykorzystać
brzmieniowe podobieństwo poszczególnych elementów języka, opiera się na wieloznaczności słów , upodobnieniach i skojarzeniach dźwiękowych.
Temat: " Przesłanie Pana Cogito" - wiersze wybrane Zbigniewa Herberta
(2 lekcje).
1. Informacje o autorze.
Zbigniew Herbert (1924 - 1998), poeta , dramaturg i eseista. Debiutował w 1956 roku. Jego najbardziej znanym cyklem wierszy jest ",Pan Cogito". Tytułowy Pan Cogito ( od: cogito ergo sum - myślę, więc jestem) jest alter ego autora. Tomik zawiera przesłanie moralne i dawne prawdy ludzkości. Herbert nawiązywał do literatury historia antycznej, sięgał po motywy biblijne i mitologiczne, często dokonywał ich reinterpretacji.
2." Tren Fortynbrasa".
Wiersz Herberta jest jakby dopisaniem dalszego ciągu do dramatu Szekspira
pt. ",Hamlet". Szekspir kończy swój utwór przybyciem Fortynbrasa,, który taki obrót sprawy uważa za dobry, bo może objąć tron Danii. O zmarłym Hamlecie
mówi, żeby byłby zapewne wielkim monarchą, gdyby mógł nim zostać.
Herbert pod maską Fortynbrasa wyraża opinie o Hamlecie, współczesne, dwudziestowieczne opinie.
" dłonie jak strącone gniazda", ' musiałeś zginąć Hamlecie, nie byłeś do życia",
" wierzyłeś w kryształowe pojęcia,", " ręce leżą osobno szpada osobno, osobno głowa i nogi,".
Te określenia pokazują, że Hamlet był idealistą, był zbyt kruchy i nieprzystosowany do życia, dlatego musiał zginąć.
Rządy w Danii obejmie Fortynbras, zajmie się praktycznymi sprawami w państwie, martwemu poprzednikowi urządzi żołnierski pogrzeb.
Wiersz jest trenem, pochwałą zmarłego i wyrażeniem żalu po jego śmierci.
3." Potęga smaku".
Podmiot liryczny stwierdza , że głównym powodem, dla którego nie poparł komunizmu, był dobry smak. Stalinowski totalitaryzm był tak prymitywny i odrażający, że każdy, kto miał poczucie estetyki, musiał odsunąć się od tego systemu z obrzydzeniem, bo komuniści byli w stanie wszystko spartaczyć i zniszczyć.
4." Rozmyślania Pana Cogito o odkupieniu"
Wiersz narzuca skojarzenia z męką Chrystusa, którego Ojciec posłał na ziemię, by przez mękę dokonać dzieła odkupienia. Wielka ofiara dokonała się z miłości do człowieka, ale nie przyniosła pojednania, nie nauczyła ludzi braterstwa i dobroci. Czy umiemy docenić poświęcenie dla ratowania naszej wolności i godności? Bywa, że cudza męka w walce o dobro daje satysfakcję tym, dla których zło jest parawanem dla ukrycia ich nieprawości. Pokorę cierpienia szybko się zapomina, lepszy efekt osiągnie siła, a szacunek budzi
ten,kto gromko krzyczy i potrząsa pięścią.
5." Przesłanie Pana Cogito".
Wiersz reprezentuje lirykę apelu, jest w nim wyraźny zwrot do ",ty," forma gramatyczna czasowników: 2 os. l. poj. trybu rozkazującego. Tonacja jednolita, podniosła, bez ironii. Nakazy traktuje się serio, zasadniczo.
Nakazy przypominają Dekalog.
- idź przez życie wyprostowany, tzn. z godnością
- dawaj świadectwo człowieczeństwo
- bądź odważny
- wzbudzaj w sobie gniew przeciw złu
- pogardzaj ludźmi małymi
- nie przebaczaj w czyimś imieniu
- bądź skromny
- kochaj i bądź wrażliwy.
Inne znaki nawiązań do Biblii,:
Nawiązanie do wersetów biblijnych, słownictwo i frazeologia: obalić w proch,
dać świadectwo, zdradzić o świcie , źródło zaranne, czuwaj ; motyw wędrowca: idź, wstań i idź, ci, co szli przez pustynię i ginęli w piasku.
Stylizacja biblijna podnosi ważność tego, co podmiot ma do powiedzenia. Nadaje sformułowanym nakazom powagi i dostojeństwa.
Nakazy nie są tylko trawestacja nakazów chrześcijańskich, wyrastają z doświadczeń całego kręgu kulturowego śródziemnomorskiego: kultury sumeryjskiej ( Gilgamesz), antycznej ( Hektor) i Biblii. Niechrześcijańskie są:
przyzwolenie na gniew i pogardę, a także dezaprobata dla łatwego przebaczania w czyimś imieniu. Te pojęcia: Gniew i Pogarda pisane są wielką literą.
Wiersz ten jest świadectwem erudycji i kultury poetyckiej Herberta, jego głęboko etycznej i moralnej postawy w świecie zła i przemocy.
Oksymoron: " złote runo nicości" i antyteza: " zdobędziesz dobro, którego nie zdobędziesz" wyrażają przekonanie , że zło jest na stałe wpisane w świat.
6." Pan Cogito czyta gazetę,'
Ironia - na pierwszej stronie gazety obok informacji o śmierci 120 żołnierzy jest wiadomość o sensacyjnej zbrodni. Większe zainteresowanie budzą sensacyjne wieści niż wiadomość o żołnierskiej hekatombie.( ta wieść nie przemawia do wyobraźni czytelnika , zabitych jest za dużo, zginęli daleko od miejsca zamieszkania czytelników).
7. Przypominam o napisaniu pracy ( do 7 marca,) i o czytaniu utworu Hanny Krall " Zdążyć przed Panem Bogiem" ( omawiamy 7 marca).
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Semestr VI, 6 II
Temat: Informacja o zakresie kształcenia, lekturach, wymaganiach edukacyjnych.
1. Podręcznik
Ewa Dunaj, Bogna Zagórska: Język polski cz.5.( literatura XX wieku i współczesna), Operon 2016.
2. Lektury
Albert Camus: Dżuma
Sławomir Mrożek: Tango
Hanna Krall: Zdążyć przed Panem Bogiem
Ryszard Kapuściński: Podróże z Herodotem (fragment)
Wybór wierszy Tadeusza Różewicza, Czesława Miłosza, Wisławy Szymborskiej, Zbigniewa Herberta, Ewy Lipskiej, Stanisława Barańczaka, Adama Zagajewskiego, Mirona Białoszewskiego
Homilia Jana Pawła II z 2 czerwca 1979 roku w Warszawie na placu Zwycięstwa.
3. Do napisania będą trzy prace. Temat jednej z nich jest już zamieszczony na stronie internetowej, proszę o oddanie pracy najpóźniej 20 lutego. Chciałabym otrzymać prace na zajęciach w dniu 20 lutego, jeśli zajęcia będą online, to wtedy proszę o przesłanie pracy na znany Państwu adres mailowy. Tematy kolejnych prac będą zamieszczane stopniowo. Należy mieć pozytywne oceny z prac kontrolnych i co najmniej 50% obecności na zajęciach, by móc przystąpić do końcowych egzaminów- pisemnego i ustnego.
4.W marcu odbędzie się próbna matura,termin będzie podany później.
5. Powtórzymy materiał omówiony w ciągu lat nauki, będziemy też ćwiczyć testy maturalne.
Semestr VI, 6 II
Temat lekcji nr 2 i nr 3 : Heroiczne tworzenie siebie w świecie grozy i absurdu
- Albert Camus: Dżuma.
1. Egzystencjalizm jako sposób myślenia o świecie i doktryna filozoficzna.
Egzystencjalizm jest głównym kierunkiem filozoficznym w XX wieku( powstał w pierwszej połowie XIX wieku, twórcą jest Soren Kierkegaard .Inni egzystencjaliści to:Martin Heidegger, Karl Jaspers, Jean Paul Sartre,Albert
Camus (XX wiek).
2. Poglądy egzystencjalistów francuskich:
- egzystencja ludzka jest bytem istot świadomych siebie ( w przeciwieństwie do rzeczy)
- człowiek jest świadomy swego zagrożenia w świecie, swej kruchości, stąd konieczność działania
- istnienie kończy się śmiercią, poza istnieniem jest pustka, nic nie jest dla człowieka oparciem
- człowiek jest wolny, nieustannie dokonuje wyborów, tworząc siebie i ponosząc konsekwencje
- to czyni istnienie absurdalnym czyli niczym nieuzasadnionym, rodzi w człowieku trwogę i pesymizm
O triumfie egzystencjalizmu we Francji zadecydował fakt, że filozofowie byli jednocześnie wielkimi pisarzami i grozę II wojny światowej ujęli w kategoriach egzystencjalizmu.
" egzystencjaliści stanęli ostatecznie na tym: skoro człowiek nie ma cech stałych i będzie tym , czym sam siebie zrobi, to zawsze może być czymś więcej niż jest. Stąd wniosek: niech będzie czymś więcej.(...) ale to zadanie heroiczne i stąd nieraz etykę egzystencjalizmu określano jako etykę heroizmu.'
Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii ,tom III.
Na temat egzystencjalizmu patrz: podręcznik, strony 156-157.
3. Informacje o autorze
Francuski powieściopisarz, dramaturg i eseista, laureat literackiej Nagrody Nobla w 1957 roku.
4. Bohaterowie Dżumy:
- Bernard Rieux - lekarz w Miejskim szpitalu w Oranie. Tuż przed wybuchem epidemii jego żona chora na gruźlicę wyjeżdża na kurację i umiera z dala od domu. Pierwszy dostrzega objawy epidemii i przystępuje do walki z nią. W powieści pełni funkcję narratora.
-Jean Tarrou - młody mężczyzna, nie jest mieszkańcem Oranu, przebywa w mieście od kilku tygodni. Po wybuchu epidemii organizuje oddziały sanitarne. Zaprzyjaźnia się z doktorem Rieux. Umiera jako jedna z ostatnich ofiar dżumy, gdy choroba zaczyna się już cofać.
-Raymond Rambert- dziennikarz z Paryża, który szuka w Oranie materiałów do reportażu. Zmuszony do pozostania w mieście, nie może znieść rozłąki z ukochaną, która pozostała we Francji . Próbuje wyjechać nielegalnymi sposobami, ale gdy pojawia się szansa ucieczki, zostaje, by walczyć z epidemią.
-Joseph Grand - urzędnik merostwa prosty i skromny. Uważa, że ponosi winę za odejście żony, nie okazywał jej w dostatecznym stopniu uczuć. Walczy z dżumą w miare swoich możliwości , prowadzi statystyki pozwalające ocenić rozwój choroby. Jest pierwszym zarażonym, który wyzdrowiał. Postanawia odnaleźć żonę i zacząć wszystko na nowo. Marzy o stworzeniu literackiego arcydzieła, ale napisał tylko jedno zdanie, które wciąż poprawia i cyzeluje.
- ojciec Paneloux - wykształcony, gorliwy jezuita i zdolny kaznodzieja. Podczas tygodnia modlitw zorganizowanego po wybuchu epidemii wygłasza żarliwe kazanie, w którym interpretuje chorobę jako karę boską. Przystępuje do pracy w oddziałach sanitarnych, przeżywa przełom pod wpływem cierpień i śmierci małego chłopca. Umiera zarażony dżumą pod koniec epidemii.
- Cottard - ma na sumieniu jakieś wykroczenie i grozi mu więzienie. Próbuję popełnić samobójstwo, ale zostaje odratowany. Dżuma gwarantuje mu chwilową bezkarność. Gdy mieszkańcy świętują ustąpienie zarazy, wpada w szał, zaczyna strzelać do ludzi, trafia do szpitala psychiatrycznego.
- doktor Castel - starszy doświadczony lekarz, rozpoznaje dżumę i zaczyna mówić otwarcie o wybuchu epidemii. Pracuje nad uzyskaniem surowicy przeciwko chorobie.
5. Jest to książka podejmująca problem postawy wobec zadawania śmierci , cierpienia, zła pod każdą postacią.
6. Jak być w świecie grozy i absurdu?
Postawa bohaterów wobec zarazy jest miernikiem ich człowieczeństwa. Tytułowa dżuma jest symbolem zła, które nigdy nie umiera i z którym walczą szlachetna jednostki. Do walki z epidemią staje doktor Rieux , wspierają go Tarrou ,Grand,potem Rambert i Paneloux. Doktor odniesie częściowe zwycięstwo, ponieważ zazegna epidemię, ale ma świadomość, że bakcyl dżumy nie umiera nigdy.
Semestr VI, 6 II
Temat: ' Dżuma" A. Camusa jako parabola.
1. Dżuma jest nazwą zakaźnej choroby, która niegdyś dziesiątkowała ludność Europy. W znaczeniu dosłownym to epidemia tej choroby w Oranie. W znaczeniu metaforycznym dżuma to synonim zła.
2. Książka jest przypowieścią ( parabolą), bo choć relacja z przebiegu choroby ma charakter niemal medycznego sprawozdania, to sam autor (motto!) chce, by traktować dzieło jako rzecz o wojnie, kataklizmie, złu ( przykłady podobieństwa do drugiej wojny światowej: segregacja ludności, internowanie, obozy i krematoria, stan oblężenia, rozłąka z bliskimi). W paraboli fabuła i postacie są jedynie pretekstem do wypowiedzenia sądów o charakterze uniwersalnym. Książka nic nie straciła na aktualności w 60 kilka lat po jej napisaniu - jesteśmy świadkami ludobójstwa,epidemii koronawirusa...
Podejmuję problem postawy wobec zadawania smierci, zła pod... każdą postacią. W kreacji świata przedstawionego mamy bezsilność człowieka wobec cierpień , bezradność wobec choroby i śmierci, uratowanie się Bernarda
Rieux przebywającego blisko rok wśród zadżumionych, a śmierć jego żony będącej cały czas poza Oranem. Losowe, niewytłumaczalne i dezorientujące przypadki - odczucie straszliwej samotności i obcości świata.
4. Rozważanie znaczenia dwóch cytatów:
- " co to jednak znaczy- dżuma? To życie,ot i wszystko"(Grand)
- " Obchodzi mnie tylko, żeby być człowiekiem"( Rieux).
Przyjaźń to wartość nie do przecenienia, trzeba przeciwstawiać się złu mimo ponoszonych klęsk, być po stronie ofiary, budować w sobie sympatię dla drugiego człowieka. Doktor Rieux nie lubi patosu, woli uczciwość wyrażającą się w dobrym wykonywaniu zadań w pracy niż bohaterstwo i świętość. Można być świętym bez Boga.
5. Przypomnienie postaci mitologicznego Syzyfa (Camus jest autorem eseju:
Mit Syzyfa).
Zdaniem autora eseju Syzyf wyraża los każdego człowieka. Jego tragizm polega na świadomości swojego losu, na samowiedzy.. ta świadomość pozwala mu na dystans , do którego zdolny jest tylko człowiek- to może stanowić o heroicznym poczuciu szczęścia. Można odnaleźć szczęście w pozornym nieszczęściu- każda walka i każdy bunt może sprawić, że czlowiek będzie szczęśliwy. Syzyf patrzy na swój głaz bezustannie staczający się ze wzgórza bez złudzeń, bez goryczy i bez fałszywych nadziei.
Kontakt
-
Zespół Szkół Nr 27
ul. W. Rzymowskiego 38
02-697 Warszawa -
(22) 843-66-81 / 82 / 83
www.zs27.edupage.org
fb: zespolszkol27